Osmanlı Devleti Brüksel Elçiliği Evrakı (1849-1914) On-line Erişimde

Antwerp Üniversitesi Dijital Kaynaklarından Osmanlı Devleti Brüksel Elçiliği evrakına (1849-1914) erişebilirsiniz.

Antwerp Üniversitesinin yürüttüğü proje sonucunda Osmanlı’nın Brüksel (Belçika) Elçiliğine ait belgelere açık kaynak olarak web’den ulaşabiliyoruz. “Ottoman Diplomats: Letters from the Imperial Legation in Brussels (1849–1914)” adı altında oluşturulan dijital arşiv, Elçiliğin tüm evrakını kapsamasa da önemli miktarda (5000’e yakın) belge içeriyor. Belgeler daha çok Brüksel’le İstanbul arasındaki yazışmalardan (mektup formatında, yaklaşık 1000 belge) ve büyük çoğunluğu  fotoğraf olmak üzere görsel belgelerden (yaklaşık 4000 görsel) oluşuyor.  Belgelerin büyük çoğunluğu Başbakanlık Osmanlı Arşivinden alınma. Dijital belgelerin görsel kalitesi üst düzeyde.

Web Adresi: http://dighum.uantwerpen.be/ottomandiplomats

Bulgaristan Milli Kütüphanesinde Osmanlı Kaynakları

Osmanlı dönemiyle ilgili yurt dışında bulunan arşivler arasında önemli bir yer tutan Bulgaristan Arşivlerinin bir bölümüne Bulgaristan Milli Kütüphanesi Dijital Kaynakları üzerinden erişmek mümkün. Kütüphanenin web sitesi, sayı olarak önemli miktarda olmasa da, nitelik olarak çok önemli belgeler barındırıyor.

Bulgaristan Milli Kütüphanesi Dijital Kaynakları Kadı Sicilleri Koleksiyonundan bir sayfa örneği.

Bulgaristan Milli Kütüphanesi Dijital Kaynaklarında bulunan Osmanlı dönemiyle ilgili kaynak türleri şunlar:

• Tahrir Defterleri,
• Kadı Sicilleri,
• Türkçe, Arapça ve Farsça el yazmalar,
• Eski harfli Türkçe matbu eserler,
• Osmanlı dönemine ait Bulgarca arşiv belgeleri, el yazmalar, matbu eserler ve süreli yayınlar.
• Bizans ve Osmanlı dönemine ait Yunanca el yazmalar,
• Fotoğraf, harita, gravür, kartpostal gibi görsel kaynaklar.

Önemli bir eksikliği arama motorunun kullanışlı olmaması ve Bulgarca dışında dil seçeneğinin bulunmaması. Özellikle yabancı dil (İngilizce) seçeneğinin olmaması ve Kril alfabesinin kullanılması arama yapmayı oldukça güçleştiriyor. Sadece Kadı Sicilleri Koleksiyonunda arama motorunda İngilizce bilgiler verilmiş. Bulgarca bilmeyenler için arama yapmanın tek yolu dokümanların içeriğine tek tek bakmak. Web sitesinde verilen kaynak türlerine (mesela “Turkish Manuscripts”) tıklayınca Arama Motoru açılıyor. Arama motorunda herhangi bir şey seçmeden sağ alt köşesinde “Search” sekmesini tıklayınca tüm dokümanlar sıralanıyor. Buradan kaynakların içeriklerine bakmak mümkün.

Web Adresi: http://www.nationallibrary.bg/cgi-bin/e-cms/vis/vis.pl?s=001&p=0192&g=

İBB Atatürk Kitaplığı Dijital Koleksiyonları

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Türkiye’de devlet kütüphaneleri arasında dijitalleşmenin önemini anlamış ve bu yönde önemli bir mesafe almış nadir kütüphanelerden birisi. Kütüphanelerin büyük çoğunluğu dijitalleştirmeyi az sayıda koleksiyonla sınırlarken (genelde el yazmalar ve nadir eserler) Atatürk Kitaplığı, İstanbul Kalkınma Ajansı tarafından desteklenen sistemli bir dijitalleştirme politikası sürdürüyor. Sonuç olarak, dijital koleksiyonu diğer kütüphanelere göre çok daha zengin. Kütüphanenin birinci el kaynaklar açısıdan zengin koleksiyonu bu durumu tarihçiler açısından daha da kıymetli hale getiriyor.

Atatürk Kitaplığının dijital koleksiyonlarının eleştirilecek yönleri de yok değil:

• Türkiye’deki dijital kütüphanelerin genel sorunu olan kullanıcı dostu arayüz ve etkin arama motoru sorunu burada da var. Türkiye’de kütüphanelerin büyük çoğunluğu tarafından kullanılan YORDAM yazılımı katalog tarama için iyi bir program olabilir. Ancak dijital kütüphanecilik için kesinlikle yeterli değil.
• Sayfaların ortalarına büyük bir kütüphane logosu yerleştirilmiş.  Böyle bir şeye hiç gerek yok.
• Kitapların birçoğunda ikişer sayfa halinde tarama yapılmış. E-Kitap normlarına uygun olmadığı gibi, kullanıcılar açısından çok pratik değil.
• Kartpostal gibi görsel kaynaklar resim dosyası formatlarında (JPEG vs.) değil, sadece PDF olarak veriliyor.

İBB Atatürk Kitaplığı Dijital Koleksiyonlarında bulabileceğiniz kaynak türlerinden bazıları şunlar:

• Elyazma eserler
• Nadir matbu eserler
• Osmanlı dönemi süreli yayınları
• Kartpostallar
• İstanbul haritaları
• İstanbul Belediyesiyle ilgili belgeler

Web Adresi: http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/ataturkkitapligi/index.php

İSAM Kütüphanesi Dijital Kaynakları

1990’lı yıllarda İstanbul’da modern kütüphaneciliğin adı İSAM Kütüphanesiydi. Bugün de İSAM Kütüphanesi İstanbul’un en zengin ve en iyi hizmet veren kütüphanelerinden birisi. Dijital kaynaklar açısından da İSAM Kütüphanesi Türkiye’deki pek çok kütüphaneye göre oldukça iyi bir durumda. Tarih alanıyla ilgili çok sayıda dijital belge içeriyor.

Ancak İSAM Kütüphanesi’nin klasik kütüphanecilik konusundaki kalitesini dijital kütüphanecilik alanına taşıdığını söylemek oldukça zor. Kütüphanenin dijitalleşme politikası pek çok açıdan sorunlu:

• Bütüncül bir dijital kütüphane ve tek bir dijital kaynaklar arayüzü ve arama motoru oluşturmak yerine farklı kaynaklar için farklı veri tabanları ve arayüzler oluşturulmuş.
• Telif sorunu olmayan tüm kaynakları kapsayan genel bir dijitalleştirme politikası yok.  Dolayısıyla dijital koleksiyonların sürekli zenginleşmesi söz konusu değil.
• Arama motorları kullanışlı değil. Metin içi arama yapılamıyor.
• Web sitesi yeterince kullanıcı dostu değil. Mesela veri tabanlarının hangilerinin sadece katalog bilgisini verdiğini, hangilerinin tam metin dijital kaynak sağladığını anlamak için her birini tek tek karıştırmak gerekiyor.

Her şeye rağmen tekrar belirtelim, Türkiye ortalamasına göre kütüphanenin dijitalleşme çabaları takdire şayan. Umarız bir dönem modern kütüphaneciliğin markası olan İSAM Kütüphanesi dijital kütüphanecilik alanında da örnek olacak daha kaliteli bir yaklaşım ve uygulamayı hayata geçirir.

İSAM Kütüphanesi Dijital Kaynaklarında bulabileceğiniz kaynak türleri şunlar:

• İstanbul Kadı Sicilleri: İSAM tarafından yayınlanan İstanbul bölgesi kadı sicillerinden 40 defterin e-kitap versiyonları web sitesinde veriliyor. Kadı Sicillerinin hem orijinal, hem de latin harflerine transkript edilmiş versiyonu var.

           Web adresi: http://www.kadisicilleri.org

• Osmanlı Dönemi Süreli Yayınlardan Makaleler: Osmanlı dönemi dergilerinden İslami ilimler, tarih, edebiyat gibi alanlarla ilgili makaleler.

            Web adresi: http://ktp.isam.org.tr/?url=makaleosm/findrecords.php

• Osmanlı Dönemi Risaleleri: Osmanlı dönemine ait el yazma veya matbu risale tarzında yazılmış farklı konulardaki eserler.

            Web Adresi: http://ktp.isam.org.tr/?url=risaleosm

• Osmanlı Salnameleri 

           Web Adresi: http://isamveri.org/?url=salname

Web Adresi (Ana Sayfa): http://www.isam.org.tr

Fransa Milli Kütüphanesi Dijital Koleksiyonlarında Türk Tarihi Kaynakları

1740 yılında yenilenen Osmanlı-Fransız Kapitülasyon Anlaşmasının Fransa’da 1741 yılında Kraliyet Matbaasında basılmış versiyonunun ilk sayfası. Fransa Milli Kütüphanesi Gallica Dijital Kütüphanesi Koleksiyonundan

Fransa Milli Kütüphanesi’nin projesi olan Gallica Dijital Kütüphanesi dünyanın en zengin ve en gelişmiş dijital kütüphanelerinden birisi. Sadece Fransız Milli Kütüphanesi’nden değil, Fransa’da bulunan pek çok diğer kütüphane, müze ve arşiv kurumundan belge içeriyor. Milyonlarca belge içeren zengin dijital koleksiyonlarının yanı sıra, yüksek piksel boyutlarında belge indirmeye izin vermesi, iyi dizayn edilmiş ara yüzü, iyi çalışan gelişmiş arama motoru, belgelerle ilgili ayrıntılı bilgi vermesi, İngilizce dahil beş dil seçeneği  ve hızlı çalışan web sitesi ile gerçekten türünün dünya çapındaki en iyi örneklerinden birisi. Yararlanmak için üye olmaya gerek yok. Doğrudan tüm koleksiyonlara erişilebiliyor.

Türk tarihçileri açısından Gallica vazgeçilmez bir kaynak. Çünkü gerek Fransa ile olan tarihi ilişkiler, gerekse Fransa’nın oryantalizm geleneği sebebiyle Türkiye ve Türk tarihiyle ilgili çok sayıda belge barındırmaktadır.

Gallica’da Türk Tarihiyle ilgili konular ve belge türlerinden bazıları şunlar:

• Osmanlı-Fransız ilişkileriyle ilgili arşiv belgeleri, görseller ve matbu eserler
• Balkan Savaşları ve 1. Dünya Savaşıyla ilgili yazılı ve görsel belgeler
• Osmanlı el yazmaları
• Eski haritalar (15.yy-20.yy)
• Fransız basınında Osmanlı ve Türkiye
• Fransız Seyyahlara ait Seyahatnameler
• Gravür, resim, karikatür ve fotoğraf türlerinde görseller
• Türkiye ve Osmanlı Tarihiyle ilgili telif süreleri geçmiş matbu eserler
• Arkeolojik kazılarla ilgili belgeler, görseller, matbu eserler

Web Adresi: http://gallica.bnf.fr 

SALT Dijital Arşivi: Garanti Bankası’ndan Önemli Bir Kültür Hizmeti

Garanti Bankası bünyesindeki müze ve kültür merkezlerini bünyesinde barındıran SALT’ın dijital arşivi Türkiye’de dijital kütüphaneciliğin az sayıdaki iyi örneklerinden birisi. SALT arşivinde ve kütüphanesinde bulunan binlerce belge online olarak paylaşılıyor.

Ancak bazı “kusurları” da yok değil. Web sitesinin tasarımı ve arayüzü çok iyi değil. Çok daha kullanışlı bir tasarım olabilirdi. Ayrıca, kaynakların önemli bir kısmına erişim kısıtlı. Belgeyi görebiliyorsunuz, ancak büyük boyutta görüntülemek için üye olarak giriş yapmak gerekiyor. Siteye üye olmak için herhangi bir bilgi verilmiyor (ya da ben bulamadım).

SALT Dijital Arşivinde bulunan koleksiyonlardan bazıları şunlar:

• Osmanlı Bankası Arşivi
• Süreli yayınlardan belgeler (Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi)
• Girit Arşivi
• Sanatçılar ve eserleri
• Mimari eserler ve tasarım
• Feridun Fazıl Tülbentçi Koleksiyonu
• Osmanlı Devletinde Fransızca Basın
• Şehir fotoğrafları
• Şehir haritaları (çoğunluğu İstanbul)

Web adresi: http://saltresearch.org

IRCICA Farabi Dijital Kütüphanesi

IRCICA tarafından hazırlanan Farabi Dijital Kütüphanesi ülkemizdeki uygulamalar içerisinde “Dijital Kütüphane” unvanını gerçekten hakkeden ender projelerden birisi. İyi dizayn edilmiş kullanışlı bir arayüzü ve filtreleme araçlarıyla desteklenmiş gelişmiş arama motoru var. Ayrıca sadece pdf formatında kitap değil, fotoğraf, harita ve benzeri türlerde belgeler içeriyor.

Ancak  önemli bir kusuru var oldukça yavaş çalışıyor.  Kusur sayılmasa da, bir diğer nokta içerdiği belge sayısının bir “dijital kütüphane” için biraz az olması.  Sitede verilen bilgiye göre toplam 700 civarında kitap ve 18.000 civarında diğer belgelerden içeriyor. Umarız bu güzel projenin içeriği kısa sürede daha da zenginleşir.

Farabi Dijital Kütüphanesinde bulunan belge türlerinin bazıları şunlar: Salnameler, Osmanlı dönemi basını, el yazma Kuran-ı Kerim, hat eserleri, Osmanlı dönemine ait fotoğraflar ve haritalar.

Web adresi: http://e-library.ircica.org